Alandaki kaynakları taradığımızda en çok karşılaştığımız cümlelerin başında ‘Psikoloji, insan davranışını ve zihinsel süreçleri inceleyen bilim dalıdır.’ gelir.
Peki psikoloji bilimi insan davranışını nasıl inceler? Bu soruya cevap vermeden önce bunun tek bir yönteminin olmadığını belirtmeliyiz. Psikologların işi insanladır. Bu yüzden insanın olduğu her yerde çalışıp gözlem ve değerlendirme yapılabilir. Tabi her ortamın kendine göre ayrı değerlendirme kriterleri olduğu için uzmanlaşmak en temel adımdır. Bu sebeple psikoloji biliminin birçok alt alanı oluşmuştur. Bu alt alanların birkaçından kısaca bahsedersek;
‘Klinik Psikoloji’ insan davranışının anormal yönlerine odaklanır. Uygulama odaklı bir alandır. Birçoğumuzun duyduğu ‘psikoterapi’, ‘psikopatoloji’, ‘danışan’gibi terimler bu alt alana aittir. “Psikologla randevum var”, “psikoloğumdan çok memnunum”şeklindeki ifadelerde geçen psikolog muhtemelen klinik psikologdur ya da bu alana yakın olarak ele alınan bir iş yapıyordur. Klinik psikolojiye yakın olarak ele alınan bazı dallar; aile danışmanlığı, psikolojik danışmanlık, bağımlılık danışmanlığı vb.’dir.
‘Sosyal Psikoloji’ toplum içindeki insan davranışının belirli deney ortamları hazırlanarak incelenip değerlendirildiği alt alandır. Sosyal deney diye sıkça duyduğumuz kavram bu alana aittir. Örneğin Zimbardo Hapishane deneyi.
‘Gelişim Psikolojisi’ bir bireyin doğumundan ölümüne kadar uzanan gelişim evrelerinin psikolojik faktörler temel alınarak incelendiği alt alandır. ‘Bir çocuğun hangi yaşta hangi bilişsel evrede olduğu, bireylerin yaşlara göre hayata dair beklentileri, gelişim evrelerindeki davranışsal normlar ve dahası bu alanın konularıdır.
‘Endüstri Psikolojisi' çalışma ortamında bireylerin performanslarına, işveren ve çalışan motivasyonuna odaklanır. Firmaların işe alım süreçleri, marka değeri, ürünlerin satış fiyatları ve pazarlama teknikleri bu alanın ilgilendikleri arasındadır.
‘Adli Psikoloji’ hukuk ve psikolojinin kesiştiği bir alan olarak ele alınır. Bu alanda çalışan psikologlardan, adli konularla ilgili vakalarda değerlendirme yapması beklenir. Çocukların tanık olarak bulunduğu mahkemelerde, boşanma davalarında adli psikologlar görev alır.
Öğrenme psikolojisi, insan ve hayvanların öğrenme süreçlerine odaklanır. Davranışlarımızın ve zihinsel süreçlerimizin, öğrenmeler sonucu ortaya çıktığı ve değiştiği varsayımıyla bunların nasıl şekillendiğini ele alır. “Koşullanma” kavramı bu alt alana aittir. Pavlov’un köpeğini muhtemelen duymuşsunuzdur. Evet, o köpek bizim nasıl öğrendiğimizi davranışlarımızın nasıl şekillendiğini bulmamıza yardımcı oldu.
Psikolojinin onlarca alt alanı mevcuttur. Birkaçından bahsederek, alanın aslında ne kadar geniş olduğuna dair bir fikir vermek istedik.
Peki Psikoloji Ne Değildir?
Çoğu insan psikoloji biliminin ne olduğuna dair birçok yanılgıya sahiptir. Bu yüzden psikolojinin ne olduğuyla birlikte ne olmadığı hakkında bilgi vermenin de önemli olduğunu düşündük.
Psikoloji, bir zihin okuma alanı değildir. Bir psikologla karşılaştığınızda korkmaya gerek yok aklınızdakileri söylemediğiniz takdirde sizden başka kimse bilmiyor.
Psikoloji biliminde tavsiye vermeye yer yoktur. Psikologlar bireylerin gidebileceği yollara ışık tutar ve birey istediği yolu seçtiğinde onu destekler.
Psikoloji bölümünü bitirenler ‘deli doktoru’ değildir. Birey danışmanlık almak istediği takdirde hayatının her alanında bir psikologla görüşebilir.
Psikologlar ilaç yazmaz. İlaç kullanması gerektiğini düşündüğü danışanları psikiyatrlara yönlendirir.
Psikoloji bölümünü bitirdiğimizde maalesef ‘sihirli değneğimizi’ almayı unuttuk. Şaka bir yana hayatta yapılan en küçük bir değişikliğin bile alışkanlığa dönüşmesi için çaba ve zaman gerekir. Bir psikologla görüştüğünüzde ilk görüşmede tüm sorunun bir anda halledileceğini bekleyip hayal kırıklığına uğramayın. Sabır ve çaba ile seanslara düzenli katılım sağlandığında, psikolog ile işbirliği yapıldığında ve değişime dair motivasyona sahip olunduğunda, gerçekten çok yol kat edebileceğinizi görebilirsiniz. :)
